Թեմա՝ Հանրահաշվական կոտորակների գումարումն ու հանումը
Հավասար հայտարարներով կոտորակների գումարման և հանման ժամանակ՝ գումարվում կամ հանվում են նրանց համարիչները, իսկ հայտարարները մնում են անփոփոխ:
Նույն կանոնով գումարվում և հանվում են հավասար հայտարարներով հանրահաշվական կոտորակները՝
- հանրահաշվական կոտորակների գումարման ժամանակ, համարիչները գումարվում են, իսկ հայտարարները մնում են անփոփոխ՝
- հանրահաշվական կոտորակների հանման ժամանակ, համարիչները հանվում են, իսկ հայտարարները մնում են անփոփոխ՝
Նույն կանոնով կարելի է գումարել կամ հանել հավասար հայտարարներով մի քանի կոտորակներ՝
Եթե կոտորակների հայտարարները հակադիր արտահայտություններ են, ապա դրանց գումարելու կամ հանելու համար պետք է սկզբում կիրառել հանրահաշվական կոտորակների նշանների փոփոխման կանոնը,
ապա գումարել կամ հանել հավասար հայտարարներով կոտորակները:
Դիտարկենք այն դեպքը, երբ հանրահաշվական կոտորակների հայտարարները իրարից տարբեր միանդամներ են, օրինակ այսպիսի՝
Այդպիսի հանրահաշվական կոտորակները գումարելու կամ հանելու համար պետք է՝
- գտնել ընդհանուր հայտարարը,
- որոշել յուրաքանչյուր կոտորակի լրացուցիչ արտադրիչը (ընդհանուր հայտարարի բերելիս),
- գումարել կամ հանել նոր կոտորակների համարիչները,
- հնարավորինս կրճատել ստացված կոտորակը:
Հարցեր և առաջադրանքներ։
1․ Ինչպե՞ս են գումարվում միևնույն հայտարարով հանրահաշվական կոտորակները։
Հավասար հայտարարներով կոտորակների գումարման և հանման ժամանակ՝ գումարվում կամ հանվում են նրանց համարիչները, իսկ հայտարարները մնում են անփոփոխ:
2․ Ինչպե՞ս են գումարվում հակադիր հայտարարներով հանրահաշվական կոտորակները։
Եթե կոտորակների հայտարարները հակադիր արտահայտություններ են, ապա դրանց գումարելու կամ հանելու համար պետք է սկզբում կիրառել հանրահաշվական կոտորակների նշանների փոփոխման կանոնը,
3․ Ինչպե՞ս են գումարվում տարբեր հայտարարներով հանրահաշվական կոտորակները։
Տարբեր հայտարարներով հանրահաշվական կոտորակները գումարելու կամ հանելու համար պետք է՝
- գտնել ընդհանուր հայտարարը,
- որոշել յուրաքանչյուր կոտորակի լրացուցիչ արտադրիչը (ընդհանուր հայտարարի բերելիս),
- գումարել կամ հանել նոր կոտորակների համարիչները,
- հնարավորինս կրճատել ստացված կոտորակը:
4․ Կատարել գործողությունները․
ա) x + y / 3
բ) a – b / 7
գ) 2x – 3y / 5
դ) 2m – 2 / m + n
ե) -x – 9 / x – 3
զ) 8p – 8 / p + 1
5․ Կատարել գործողությունները․
ա) x / 2
բ) 3a – 1 / 3
գ) 2a + b / 5
դ) 2y – x / 7
6․Կատարել գործողությունները․
ա) -x + 1 / x – 1
բ) 0
գ) -1a / a – b
7․ Պարզեցրել արտահայտությունը․
ա) 3 / a
բ) a + 3 / x
գ) -a / b
դ) 5m + 3n / 4
ե) x / 1
զ) a / 2
8․ Կատարել գործողությունները․
ա) 8 / a + b
բ) 1/ x -1
գ) 0
դ) -2 / m + n
ե) -x + 1 / x – 3
զ) 6p – 8 / p + 1
9․ Ձևափոխել հանրահաշվական կոտորակի.
ա) 2a+3b/6
բ) 2x – 4y / 8
գ) 10m – 12 / 15
դ) 20m + 6n / 15
ե) 17p / 12
զ) 3a^2 – 8a / 12
է) -x^2 / 15
ը) 35xy^2 – 54xy / 63
Նատալի Ավագյան 